Wysiłek fizyczny jest bardzo skomplikowaną czynnością dla naszego organizmu, ilość przemian chemicznych i procesów, jakie zachodzą w naszym ciele podczas aktywności, jest ogromna. Wszystko dzieje się w celu jak największej optymalizacji i rekompozycji uszczuplających się zasobów energetycznych. Mimo że zazwyczaj myślimy tylko o sercu i mięśniach, to tak naprawdę wszystkie organy w naszym ciele mają coś do roboty w momencie, gdy łamiemy barier i staramy się przekroczyć granice fizyczne. Sport jest dużym stresem i wytrąceniem organizmu z homeostazy/równowagi. A więc co się dzieje w naszym organizmie podczas wysiłku fizycznego ?
TEMPERATURA CIAŁA
Jako istoty dwu nożne jesteśmy dobrze dysponowani do wyrównywania rosnącej temperatury ciała podczas wysiłku. Np. podczas biegu ze względu na stojącą postawę mniej ciała jest wystawiane na działanie słońca i nasi przodkowie nie nagrzewali się tak mocno, polując na zwierzynę na słonecznej sawannie. Dodatkowo w przeciwieństwie do innych zwierząt mamy funkcję pocenia się i w ten sposób regulacji temperatury ciała, jaka wzrasta w organizmie podczas sportu. (dla przykładu pies dyszy i poprzez jamę ustną reguluję temperaturę ciała, jest to mechanizm dużo mniej wydajny niż pocenie się) Podczas uprawiania sportu energia, jaka wytwarzamy w około 80 procentach, zamienia się w ciepło. (ciepło jest skutkiem ubocznym pracy) Po kilku minutach (u osób wytrenowanych będzie dochodziło do tego później) temperatura naszego ciała rośnie z 36,6 stopni do 38-39. W przypadku wartości większej, w naszym ciele dochodzi do zakłócenia podstawowych procesów metabolicznych i upośledzenia pracy poszczególnych komórek i narządów, dlatego też nasze ciało stara się za wszelką cenę utrzymać optymalną temperaturę ciała w okolicach 37 stopni. Następstwem nagrzewającego się naszego ciała jest rozszerzenie się naczyń krwionośnych w skórze, pocenia się i parowanie potu co jest bardzo skutecznym procesem regulacji temperatury ciała, ale niesie ze sobą skutki negatywne w postaci utraty wody oraz elektrolitów.
Proces termo regulacji będzie przebiegał bardzo indywidualnie ze względu na czynniki takie jak-temperatura otoczenia, rodzaj wysiłku, czas wysiłku.
UKRWIENIE TKANEK
Wysiłek fizyczny zmusza nasze ciało do większego transportu tlenu do pracujących mięśni. Konsekwencją tego stanu rzeczy jest mocniejsze ukrwienie mięśni kosztem ukrwienia organów wewnętrznych. W stanie spoczynku ilość krwi w naszych mięśniach wacha się w okolicach 15 procent całej zawartości krwi w ciele. Podczas intensywnego wysiłku wartość ta wzrasta nawet do 85 procent, co daje prosty wniosek, że organy wewnętrzne nie są w stanie pracować tak optymalnie, jak gdybyśmy leżeli w tym czasie na kanapie. Oprócz dostarczania tlenu krew ma za zadanie doprowadzić do mięśni substraty energetyczne i zabrać ich zbędne metabolity powstające po przerobieniu na energię.
UKŁAD KRĄŻENIA
Organem, jaki pozwala zwiększyć przepływ krwi przez mięśnie, jest serce. Jest to niesamowity organ, jaki pracuje 24 godziny na dobę i uderza w ciągu życia 2,5 miliarda razy, co równa się przepompowaniu ponad 173 mln litrów krwi. Podczas wysiłku serce ma jeszcze cięższą pracę do wykonania. Serce bije szybciej, a jednocześnie wyrzuca więcej dotlenionej krwi do żył, aby te mogły zasilić pracujące mięśnie. Tętno u młodych sportowców może wzrosnąć z 70 do 200 uderzeń na minutę, natomiast pojemność wyrzutowa serca wzrasta z 5,5 l/min do nawet 25 l/min u osób wytrenowanych. (oczywiście jak wszystko będzie to spraw indywidualna i zależna od masy czynników takich jak wiek, stopień wytrenowania itp.)
ODDECH I PŁUCA
Aby serce mogło transportowa tlen do tkanek, niezbędny jest wzrost szybkości wentylacji minutowej płuc. Płuca za sprawa mięśni oddechowych, wciągają tlen i przekazują je do serca, aby te mogło wtłoczyć je w miejsce, gdzie następują jego braku, czyli do mięśni.
HORMONY
Również hormony odpowiadają za prawidłowy proces treningowy. (hormony, to mówiąc najprościej białka regulujące procesy w naszym ciele) W zależności od rodzaju sportu, reakcja ciała będzie trochę inna. Sport siłowy, tlenowy i bez tlenowy będą wywoływały inne reakcje i pobudzały różne stężenia wyrzutowe hormonów do krwiobiegu. Do krwi wydzielają się takie hormony takie jak adrenalina, noradrenalina i kortyzol. Hormony te spełniają funkcje kontrole i kataboliczne dbające o to, aby trening przebiegał sprawnie i była ciągłość w dostawie substancji energetycznych. Hormony te podnoszą również ciśnienie krwi, pomagając mięśniowi sercowemu wyrzucać więcej krwi do ustroju. Im trening trwa dłużej, tym hormony zaczynają działać bardziej i ich ilość wzrasta w czasie wydłużania się treningu.
UKŁAD NERWOWY
Wszystko, co dzieje się w naszym ciele jest sterowne przez mózg. Lejcami, jakimi mózg pogania organizm do pracy, jest układ nerwowy. Mięśnie i ograny zawsze są służebne względem układu nerwowego i to właśnie jego sygnały dyktują jak praca w ciele, przebiega podczas wysiłku. Receptory reagujące na sygnał nerwowy znajdujące się w mięśniach i stawach, już od pierwszych sekund treningu są pobudzane w cel informowania mózgu o położeniu ciała, napięciu tkanek czy też temperaturze wewnątrz komórkowej.
Im wysiłek trwa dłużej, tym więcej sygnałów nerwowych zostaje przesyłanych do ciała w celu pobudzenia większej ilości jednostek motorycznych. (dlatego ciężar podnoszony bez rozgrzewki wydaje się nam bardzo ciężki w porównaniu do tego, gdy zdecydujemy się go podnieść po solidnej rozgrzewce). Rośnie również poziom koordynacji.
UKŁAD POKARMOWY
Wraz ze wzrostem intensywności wysiłku coraz więcej krwi trafia do mięśni kosztem krwi zlokalizowanej w organach wewnętrznych. Brak krwi w jelicie, dwunastnicy i żołądku sprawia, że układ pokarmowy nie działa sprawnie i nie jest to dla niego najlepszy moment do trawienia. Dlatego też podczas uprawiania sportu zalecane jest przyjmowanie posiłków płynnych, które mniej obciążają układ pokarmowy, oraz z posiłkami stałymi poczekać, aż organizm wyciszy się po aktywności fizycznej.
UKŁAD WYDALNICZY
Podczas wysiłku również nasze nerki zmniejszają produkcje moczu. Zauważyliście taka przypadłość, że podczas treningu odechciewa Wam się siku? ;) Mocz, który został wyprodukowany podczas wysiłku, również ma inny skład- wzrasta wydalanie potasu, a zmniejsza wydalanie sodu.
METABOLIZM
Wysiłek polega w głównej mierze na spalaniu substratów energetycznych i przerabianie ich na energię. Mają one nam zapewnić stały dopływ paliwa do pracy zarówno dla mięśni, jak i dla narządów wewnętrznych, jakie muszą pracować na wysokich obrotach (serce, płuca itp. ) Nasz organizm produkuje energię z tłuszczu, (zarówno tego zgromadzonego pod skórną, jak i tego krążącego we krwi w postaci ciał ketonowych) oraz węglowodanów (zgromadzonych w formie glikogenu w mięśniach lub z glukozy, która krąży aktualnie we krwi). Jest jeszcze 3 szlak energetyczny, w którym korzystamy z ATP (upraszczając mocno, jest to forma kreatyny zgromadzona w naszych mięśniach), i który daje nam energię na krótką chwilę i jest głowie używany w wysiłkach typowo szybkościowych, lub krótkich wysiłkach siłowych. (sprint, podnoszenie ciężarów) Wraz ze wzrostem czasu trwania wysiłku organizm przechodzi na spalanie glukozy i wolnych kwasów tłuszczowych. Im trening krótszy, tym więcej energii zapewnia nam glukoza oraz ATP.
KATABOLIZM
Katabolizm oznacza rozpad. Jest to proces, jaki musi zajść, aby energia do pracujących mięśni została dostarczona. Rozpadowi ulegają ATP, glikogen mięśniowy, czerwone krwinki, mięśnie, kwasy tłuszczowe z komórek podskórnych. Podczas wysiłku procesy katabolizmu przeważają i jest to musowy proces, aby trening przebiegał sprawnie.
Po zakończonym treningu, gdy uzupełniamy stracone składniki odżywcze oraz relaksujemy się i śpimy, zaczynają zachodzić procesy anaboliczne i organizm rekompensuje to, co zostało zniszczone podczas treningu.
Źródło:
„Fizjologiczne podstawy wysiłku fizycznego. Podręcznik dla studentów akademii wychowania fizycznego i akademii medycznych” pod redakcją prof. dr hab. med. Jana Górskiego, 2015.
Dorian Łomża: Trening zawodowca
Najnowsze komentarze